دسته بندی نماد‌ها در مدل‌ سازی فرآیند کسب‌ و کار با استاندارد BPMN 2.0

نماد‌گذاری مدل‌ سازی فرآیند کسب‌ و کار (BPMN 2.0) یک روش نمودار جریان است که مراحل یک فرآیند کسب و کار برنامه‌ ریزی‌ شده را از ابتدا تا انتهای آن مدل‌ سازی می‌ کند. یک کلید برای مدیریت فرآیند کسب و کار به صورت بصری، دنباله ای دقیق از فعالیت های کسب و کار و جریان های اطلاعاتی مورد نیاز برای تکمیل یک فرآیند را به تصویر می کشد.

هدف از این نمادها، مدل سازی راه هایی برای بهبود کارایی، توضیح شرایط جدید یا کسب مزیت رقابتی است. این روش در چند سال گذشته تحت فشار استانداردسازی قرار گرفته است و اکنون اغلب با نامی متفاوت خوانده می شود: مدل فرآیند کسب و کار و نمادگذاری، که هنوز از مخفف BPMN استفاده می کند. این زبان مدلسازی با زبان مدلسازی یکپارچه (UML) که در طراحی نرم افزار استفاده می شود متفاوت است.

در سطح کلان، BPMN برای شرکت‌کنندگان و سایر ذینفعان در فرآیند کسب‌ و کار هدف قرار می‌ گیرد تا از طریق نمایش تصویری قابل درک مراحل، به درک بهتر دست یابد. در سطح جزئی، افرادی را هدف قرار می‌دهد که فرآیند را پیاده‌ سازی می‌کنند و جزئیات کافی برای اجرای دقیق را ارائه می‌دهند.

این راهنما، یک زبان استاندارد و مشترک برای همه ذینفعان اعم از فنی یا غیر فنی فراهم می کند: تحلیلگران کسب و کار، مجریان فرآیند، مدیران و توسعه دهندگان فنی و همچنین تیم ها و مشاوران خارجی. در حالت ایده آل، با ارائه جزئیات و وضوح کافی در توالی فعالیت های کسب و کار، شکاف بین قصد و اجرای فرآیند را پر می کند.

درک نمودار می تواند بسیار ساده تر از متن  باشد. استاندارد BPMN این اجازه را می دهد تا ارتباط و همکاری آسان تر برای رسیدن به هدف یک فرآیند کارآمد که یک نتیجه با کیفیت بالا ایجاد می کند. همچنین به ارتباطات منتهی به اسناد XML (زبان نشانه گذاری توسعه پذیر) مورد نیاز برای اجرای فرآیندهای مختلف کمک می کند. یکی از استانداردهای اصلی XML BPEL یا BEPEL4WS نامیده می شود که مخفف عبارت Business Process Execution Language for Web Services است.

عناصر و نمادهای نمودار استاندارد BPMN 2.0

BPMN  چهار نوع عنصر را برای نمودارهای فرآیند کسب و کار به تصویر می کشد:

•    عناصر جریان (Flow objects): events, activities, gateways
•    عناصر ارتباطی (Connecting objects): sequence flow, message flow, association
•    خطوط شنا (Swimlanes): pool or lane
•    مصنوعات (Artifacts): data object, group, annotation

رویدادها (events):

ماشه ای که فرآیندی را شروع، اصلاح یا تکمیل می کند. انواع رویداد شامل پیام، تایمر، خطا، جبران، سیگنال، لغو، تشدید، پیوند و موارد دیگر است. events با دایره هایی نشان داده می شوند که دارای نمادهای دیگر بر اساس نوع رویداد هستند. events بسته به عملکردشان به عنوان "پرتاب" یا "گرفتن" طبقه بندی می شوند.

فعالیت ها (activities):

فعالیت یا وظیفه خاصی که توسط شخص یا سیستم انجام می شود. با یک مستطیل با گوشه های گرد نشان داده شده است. آن ها می توانند با فرآیندهای فرعی، حلقه ها، جبران ها و نمونه های متعدد، جزئیات بیش تری پیدا کنند.

دروازه ها (gateways):

نقطه تصمیم گیری که می تواند مسیر را بر اساس شرایط یا رویدادها تنظیم کند. gateways به صورت لوزی نشان داده شده اند. آن ها می توانند exclusive، inclusive، parallel و یا event-based باشند.

جریان توالی فرآیند (sequence flow):

ترتیب فعالیت هایی که باید انجام شود را نشان می دهد. به صورت یک خط مستقیم با یک فلش نشان داده شده است. ممکن است یک جریان مشروط یا یک جریان پیش فرض را نشان دهد.

جریان پیام (message flow):

پیام‌هایی را به تصویر می‌کشد که در بین «Pool ها» یا مرزهای سازمان و بین فرآیندها جریان دارند. نباید رویدادها یا فعالیت‌های درون یک pool را به هم مرتبط کند. این خط با یک دایره در ابتدا و یک فلش در پایان نشان داده می شود.

association:

با یک خط نقطه چین نشان داده می شود، یک مصنوع یا متن را به یک رویداد، فعالیت یا دروازه مرتبط می کند.

pool و lane:
یک استخر (pool) نشان دهنده محیط یک فرآیند است. Swimlanes (lane) درون یک pool، نشان دهنده شرکت کنندگان اصلی در یک فرآیند است و مشخص می‌کند که چه کسی مسئول چه بخش‌هایی از فرآیند و وظایف می باشد.

data object, group, annotation:

اطلاعات اضافی که توسعه دهندگان به نمودار فرآیند اضافه می کنند تا سطح لازم از جزئیات را به نمودار بیاورند. سه نوع مصنوع وجود دارد: شی داده، گروه یا حاشیه نویسی. یک شی داده نشان می دهد که چه داده هایی برای یک فعالیت لازم است. یک گروه، گروه بندی منطقی از فعالیت ها را نشان می دهد اما جریان نمودار را تغییر نمی دهد. حاشیه نویسی توضیح بیشتری برای بخشی از نمودار ارائه می دهد.

مدل های فرعی در یک نمودار BPMN

نمودارها برای برقراری ارتباط با مخاطبان مختلف، اعم از غیر فنی و فنی استفاده می شوند. مدل‌ های فرعی به بینندگان متنوع اجازه می‌دهند تا به راحتی بین بخش‌های نمودار تمایز قائل شوند و آنچه را که برای آن ها کاربرد بیش تری دارد، بیابند. انواع مدل های فرعی عبارتند از:

•    فرآیندهای کسب و کار خصوصی: درون یک سازمان خاص هستند و از استخرها یا مرزهای سازمانی عبور نمی کنند.
•    فرآیندهای کسب و کار انتزاعی: بین یک فرآیند خصوصی / داخلی و یک شرکت‌ کننده یا فرآیند دیگر رخ می‌دهند. فرآیند انتزاعی، دنباله ای از پیام های مورد نیاز برای تعامل با فرآیند خصوصی را به دنیای خارج نشان می دهد. خود فرآیند خصوصی / داخلی را نشان نمی دهد.
•    فرآیندهای کسب و کار همکاری: تعاملات بین دو یا چند نهاد تجاری را نشان می دهد.

انواع دیگر نمودارها

در BPMN 2، انواع دیگر نمودارها وجود دارد:
•    Conversation
•    choreography
•    collaboration

نمودار choreography: تعامل بین دو یا چند شرکت کننده را نشان می دهد. همچنین ممکن است با طراحی های فرعی گسترش یابد.
نمودار collaboration: تعاملات بین دو یا چند فرآیند را با استفاده از بیش از یک pool نشان می دهد. ترکیبی از pool ها و فرآیندها را می توان در یک نمودار همکاری استفاده کرد.
نمودار conversation: به طور کلی، این یک نسخه ساده شده از یک نمودار همکاری است. گروهی از مبادلات پیام مرتبط را در یک فرآیند تجاری نشان می دهد. ممکن است با مکالمات فرعی گسترش یابد.

ما در گروه مدیریت فرآیند پارس می توانیم ضمن بررسی فرآیندها و جریان کارهای شما، امکان ساخت فرآیند در پروسس میکر را در سازمان شما فراهم آوریم.

همچنین شما می توانید از این قسمت از دوره ها و ویدیوهای آموزشی گروه مدیریت فرآیند پارس نیز در زمینه مدل سازی فرآیندها تحت استاندارد BPMN 2.0 استفاده نمایید.