هدف مدیریت فرآیندهای کسب و کار (BPM)، کنترل و بهبود فرآیندهای سازمانی در بستر فناوری اطلاعات است. معماری سرویس گرا (Service-Oriented Architecture) سبکی از معماری سیستم های اطلاعاتی است که از طریق اتصال سست سرویس ها به منظور انعطاف پذیری و تعامل پذیری نرم افزارها به صورت مستقل از فناوری پشتیبانی می کند.
در این مقاله قصد داریم تعامل این دو الگوی مختلف را در دو حالت بسنجیم. حالت اول زمانی است که معماری سرویس گرا به عنوان یک چارچوب، هم در کسب و کار و هم در فناوری اطلاعات مطرح می شود. این حالت دربردارنده BPM هم هست. اما حالت دوم زمانی است که BPM به عنوان یک نگرش در لایه ای از کسب و کار سازمان که هدفش کنترل و بهینه سازی فرآیندها است ترسیم می شود. در این حالت، از معماری سرویس گرا به عنوان فناوری پشتیبانی کننده استفاده می‌شود.
معماری سرویس گرا مشتمل بر قوانین، الگوها و ضوابطی است که منجر به ایجاد ویژگی هایی همچون پیمانه ای بودن، دانه بندی، اتصال سست، استفاده مجدد ترکیب بندی شده‌است. از نظر ساختار هم متشکل از یک ارائه دهنده سرویس و یک درخواست کننده سرویس است.
سرویس چیست؟
سرویس عبارت است از كاری كه به وسيله يك سرويس دهنده انجام می شود و ممكن است انجام يك درخواست كوچك روی داده مانند دريافت يا ذخيره اطلاعات باشد يا مربوط به انجام كاری پيچيده تر مانند چاپ يك تصوير باشد .
تعاریفی که در ادامه ارائه می دهیم می توانند در کنار یکدیگر ماهیت سرویس را برایتان روشن تر سازند.
• سرویس ها اجزاء مستقلی هستند که وظیفه آن ها پردازش پیغام های XML با ساختار مشخص و خوش تعریف است.
• سرویس یکی از اجزای نرم افزاری می باشد که با یک واسط مستقل از پلتفرم تعریف شده است. از راه اینترنت قابل استفاده می باشد. عملکرد آن به گونه ای است که business function ها را توسط business object ها اجرا می کند. واسط و اجرای آن به گونه ای نشانه گذاری می شود که در زمان اجرا به بهبود عملکرد بیانجامد.
اما منظور از اتصال سست چیست ؟
اتصال سست قابلیت تعامل بین سرویس ها است، به شکلی که سرویس ها بتوانند در زمان اجرا تغییر مکان دهند و روال های داخلی خود را تغییر دهند یا حتی از یک فناوری جدید تر استفاده کنند، بدون اینکه تاثیر منفی بر سرویس گیرندگان گذاشته شود.
سیستم های مدیریت فرآیند سعی دارند تمام چرخه حیات فرآیند را از زمان تعریف و مدلسازی تا زمان اجرا و بهینه سازی تحت ابزارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات مدیریت کنند.
BPMS ها ابزار مبتنی بر فناوری اطلاعات هستند که بخشی از چرخه مدیریت فرایند کسب و کار را اجرا می نمایند و البته بخش دیگر این چرخه مبتنی بر تئوری های مدیریتی فرآیند مانند انتخاب شاخص های کلیدی در ارزیابی فرآیندها، تعیین اولویت استراتژیک فرایندها برای پیاده سازی در ابزار، تعیین مکانیزم های اصلاح و یا تغییر فرایندها و مرتبط نمودن شاخص‌های کارایی با اهداف سازمانی است.
معماری سرویس گرا شامل سیاست‌ها تجارب و چارچوب‌هایی است که کارکردهای سیستمی را قادر می‌سازد تا به صورت مجموعه ای از سرویس های توزیع شده در اندازه های مورد نظر سازمان تعریف شوند. این سرویس ها با کمک تعریف یک واسطه استاندارد از پیاده‌سازی مجزا شده اند.
سیستم های مدیریت فرآیند اکثر مبتنی بر تکنولوژی و پروتکل های معماری سرویس گرا هستند و دلیل استفاده این سیستم ها از معماری سرویس گرا قابلیت بالای انعطاف پذیری و استفاده مجدد این معماری است که در مباحث مدیریت فرآیندهای کسب و کار مورد نیاز است.
نظریه های مختلف پیرامون مدل وابستگی مدیریت فرآیندهای کسب و کار (BPMS) و معماری سرویس گرا (SOA)
سیستم مدیریت فرآیندهای کسب و کار، ابزار فناوری اطلاعات جهت اجرایی نمودن BPM است. این سیستم ها از نظر فناوری مبتنی بر استانداردهای SOA هستند و دارای مجموعه‌ای از امکانات جهت طراحی فرآیندهای سازمان، شبیه سازی فرآیندها و پایش فرآیند های در حال اجرا هستند. اگرچه وجود ارتباط و وابستگی میان BPM و SOA بدیهی است، اما تصویر شفافی از چگونگی این ارتباط و مدل آن وجود ندارد. طوری که گاهی چنین استنباط می شود که این دو نگرش معادل هم یا رقیب هم یا مکمل هم هستند.
در این بخش دو الگوی مختلف برای مدل تعامل این دو ارائه می‌شود.
1. الگوی SOA contain BPM
در این الگو از نگاه سرویس‌گرا به هر دو جنبه کسب و کار و نیز سیستم های اطلاعاتی نگریسته می‌شود. فرآیندها و فعالیت‌های کسب و کار، تحلیل شده و به عناصر سازنده ای به نام سرویس کسب و کار شکسته می شوند که این سرویس های کسب و کار ویژگی های سرویس گرایی را در کسب و کار سازمان محقق می سازند. در ادامه، مدل سرویس های نرم افزاری استخراج و طراحی می شوند. بدین ترتیب منطبق با مدل سرویس های کسب و کار سرویس های سیستمی تحت استاندارد معماری سرویس گرا استخراج و طراحی می شوند.
در اینجا هم راستایی کسب و کار با فناوری اطلاعات در قالب مفهوم مشترک سرویس در هر دو لایه محقق می‌شود و در ادامه برای اتوماسیون گردش کار داخلی در هر سرویس از مبانی BPM استفاده می شود. ترتیب و توالی سرویس های ریزدانه برای تحقق گردش کار سرویس‌های دانه درشت در قالب همنواسازی در موتور فرآیندی مدل سازی می شود محاسبات و سرویس‌های ریزدانه به صورت مجزا پیاده‌سازی می‌شود در این رویکرد فرآیندهای کسب و کار همچنان در بستر فناوری اطلاعات اجرا می‌شوند.
اما نگاه سرویس گرا در کسب و کار باعث تغییراتی در محتوا و شکل فرآیندها می شود.
در این مدل معماری سرویس گرا BPM را در تحت حمایت خود قرار داده و شرایط رشد و پویایی آن را فراهم نموده است. در این مدل چابکی و انعطاف پذیری فناوری اطلاعات هدف قرار گرفته شده است.
سرویس گرایی در لایه کسب و کار و لایه فناوری اطلاعات محقق شده است و در این چهارچوب وسیع از BPM هم پشتیبانی می کند.
چه در لایه کسب و کار و چه در لایه فناوری جوهره این الگو بر پایه سرویس است.
2. الگوی دوم BPM with SOA
اولین اولویت این الگو بهینه سازی فرآیندهای کسب و کار در بستر فناوری اطلاعات است و دومین اولویت آن کارایی و انعطاف پذیری سیستم های نرم افزاری در پشتیبانی از تغییرات کسب و کار است.
هدف کلیدی BPM مدیریت و بهبود کسب و کار سازمان طی تمام مراحل چرخه حیات فرآیندها است.
تحقق اهداف BPM با کمک فناوری اطلاعات سریع تر صورت می گیرد. در این الگو، معماری سرویس گرا فقط نقش یک فناوری را دارد که قابلیت پیاده سازی و تغییرات فرآیندها را بهتر از دیگر فناوری‌ها پشتیبانی می‌کند و BPM از این جهت SOA را برای پیاده‌سازی سیستم‌های خود برگزیده است .
در این الگو بهبود و کنترل فرآیندها به کمک سیستم‌های نرم‌افزاری انعطاف‌پذیر، هدف قرار گرفته است. در این مدل BPM برای اقامت در بستر فناوری اطلاعات، SOA را به دلیل ویژگی انعطاف پذیری و استقلال از سکو انتخاب نموده است. البته هر زمان که BPM بتواند جایگزین بهتری از نظر انعطاف پذیری بیابد، SOA را نادیده می‌گیرد .
در این الگو نگاه فرآیندی در لایه کسب و کار به سرویس‌های همنواسازی در لایه فناوری اطلاعات تبدیل شده است و معماری سرویس گرا به عنوان یک فناوری که قابلیت بالایی در تغییرات و انعطاف پذیری دارد، به عنوان یک پوشش برای BPM استفاده شده است و درنتیجه BPM با ظهور فناوری جدید این پوشش خود را تغییر خواهد داد.
در همین راستا، از آنجا که بسیاری از سازمان ها این نرم افزار را به هر نحوی تهیه کرده اند، اما ممکن است زمان و یا نیروی متخصص ساخت فرآیند در پروسس میکر را نداشته باشند، لذا گروه مدیریت فرآیند پارس می‌تواند به شما در پیاده سازی و ساخت فرآیندهای سازمان تحت این نرم افزار کمک کند.
